Најдобрите пензиски системи во светот – што покажува индексот и каде е Македонија

Добивај вести на Viber

Пензиските системи на Холандија, Исланд и Данска и во 2025 година се рангирани на првите места во светот, покажува Глобалниот пензиски индекс на Mercer CFA Institute. Овој индекс, кој годинава по 17-ти пат ги споредува пензиските системи во 52 земји што опфаќаат околу 65 проценти од светската популација, служи како алатка за споредба и за идентификување на можни насоки за унапредување на пензиските политики.

Системите се оценуваат според три критериуми: адекватност (нивото на пензиски примања и поддршката што ја добиваат пензионерите), одржливост (демографските и фискалните услови) и интегритет (регулативата, управувањето и транспарентноста).

Највисока оцена „А“ годинава добија Холандија, Исланд, Данска, Израел и Сингапур. Холандија останува најдобро рангирана со вкупен резултат од 85,4 поени.

Што го карактеризира холандскиот модел

Холандскиот пензиски систем се темели на три столба:

• државна основна пензија (AOW),

• задолжителни колективни пензиски шеми преку работодавачите,

• доброволни индивидуални пензиски заштеди.

Овој модел овозможува комбинирање на повеќе извори на приходи во пензија, што придонесува за релативно стабилен животен стандард по пензионирањето. Според официјалните податоци, нивото на сиромаштија кај постарото население во Холандија е меѓу најниските во Европа.

Македонија: како е уреден пензискиот систем

Македонија има тристолбен пензиски систем, воведен со реформите од почетокот на 2000-тите години.

• Првиот столб е задолжителен државен систем базиран на тековни уплати (PAYG), со кој управува Фондот за ПИОМ.

• Вториот столб е задолжителен капитално финансиран систем преку приватни пензиски друштва.

• Третиот столб е доброволен и има ограничен опфат.

Во практика, најголемиот дел од пензиските исплати во Македонија доаѓаат од првиот столб. Дел од средствата на Фондот за ПИОМ редовно се дополнуваат со трансфери од државниот буџет, што е официјално евидентирано во буџетските документи.

Клучни предизвици за системот

Вториот столб, иако важен за долгорочната стабилност, засега има ограничено влијание врз висината на пензиите, главно поради ниските плати и релативно ниските придонеси. Доброволниот трет столб, пак, го користи мал дел од населението.

Дополнителен фактор се демографските движења – стареењето на населението и иселувањето на дел од работоспособното население – кои го намалуваат односот меѓу активните осигуреници и пензионерите.

Што може да се научи од најдобро рангираните системи

Искуствата од Холандија, Данска и Исланд покажуваат дека:

• комбинирањето на повеќе пензиски извори ја зголемува сигурноста на приходите во старост,

• стабилниот пазар на труд и повисоките плати се клучни за одржливи пензиски фондови,

• транспарентното управување и долгорочната регулаторна стабилност ја зголемуваат довербата во системот.

Овие елементи се препознаваат како насоки за понатамошно унапредување и на македонскиот пензиски систем, во рамки на домашните економски и демографски услови.

Заклучок

Глобалниот пензиски индекс покажува дека стабилните и одржливи пензиски системи се резултат на долгорочни политики, економска основа и институционална стабилност. Македонија има поставена основна структура, но идниот развој на пензискиот систем ќе зависи од пошироките економски и демографски трендови, како и од постепеното зајакнување на сите три столба.

РЖМ/ИС - ФОТО: Женски магазин