20 годишни девојки остануваат без шанса за мајчинство поради карцином на грлото на матката, лекарите алармираат за вакцини против ХПВ вирусот
Иако вакцинацијата против човечкиот папиломен вирус (ХПВ) е бесплатна и достапна за сите 12-годишни девојчиња, а од минатата година и за момчињата, опфатот во Македонија останува далеку под посакуваниот.
„Веќе пет години наназад опфатот се движи околу 50 проценти, но има големи регионални разлики – во некои општини достигнува и до 90 проценти, додека во Скопје, Охрид и Битола е исклучително низок“, посочува проф. д-р Кети Ставриќ, имунолог. Таа предупредува дека главна причина за ваквата состојба се дезинформациите што кружат меѓу родителите, најчесто преку социјалните мрежи.
„Важно е дилемите да не се решаваат на интернет, туку во разговор со лекарите кои работат на вакцинација – тие се обучени да дадат точни и проверени информации,“ додава Ставриќ.
ХПВ вакцината се користи повеќе од две децении ширум светот, а кај нас веќе петнаесет години. Досега се аплицирани над 252 милиони дози, што, според д-р Ставриќ, е доволна потврда за нејзината безбедност.
Од 2024 година, Македонија ја воведе деветвалентната ХПВ вакцина, која штити од девет типови на вирусот, вклучувајќи ги и оние што најчесто се поврзуваат со малигни заболувања како рак на грлото на матката, анусот, пенисот, вагината и орофаринксот. Вакцината се дава во две дози за 12-годишници, а три дози по 15-тата година, и е бесплатна до завршување на средното образование.
„Со вклучувањето и на момчињата, не само што го намалуваме ризикот тие да се инфицираат, туку и го спречуваме пренесувањето на вирусот,“ додава имунологот.
Гинекологот д-р Антонела Манасиевска потсетува дека ХПВ вирусот е одговорен за околу 99 проценти од случаите на рак на грлото на матката и дека во последните години се регистрираат сè повеќе млади пациентки.
„Имаме случаи и кај девојки од 20 години кои завршуваат со вадење на сите репродуктивни органи, со хемо и радиотерапија, и со трајно нарушен квалитет на живот,“ предупредува таа.
„Она што е најзагрижувачко, додава Манасиевска, „е што се почесто гледаме дека овие болести се појавуваат кај млади, репродуктивно способни жени, што значи дека губат можност за потомство, а тоа е трагедија што може да се спречи.“
Таа потенцира дека вакцинацијата е единствениот начин да се спречи вирусот пред да доведе до канцерогени промени.
„Превенцијата и скринингот се нашата најсилна алатка. Земјите кои имаат висок опфат со вакцинација, како Австралија, Велика Британија и Шведска, веќе бележат пад на нови случаи на рак за повеќе од 80 проценти. Тоа е најдобриот доказ дека вакцината спасува животи,“ вели таа.
„Родителите треба да знаат дека ова не е само заштита од инфекција – ова е заштита од болест што може да го одземе животот,“ нагласува д-р Манасиевска. „Ако размислат од перспектива на родител, одговорот е јасен: секое дете заслужува шанса за здрав живот.“
Според Светската здравствена организација, сите достапни ХПВ вакцини обезбедуваат заштита од најопасните типови – 16 и 18 – кои се причина за речиси сите случаи на карцином на грлото на матката. Но во Македонија, и покрај јасните докази и достапната бесплатна вакцина, само секое второ дете на возраст од 12 години е вакцинирано, што е далеку под европскиот просек.
„Колку порано се вакцинираат младите – пред контакт со вирусот – толку е подобар имунолошкиот одговор и заштитата“ истакнува проф. д-р Ставриќ.
Двете докторки се согласни: решението е во едукација, доверба и правилна комуникација. „Секој родител треба да ја има на ум сликата на млад живот уништен од болест што може да се спречи со една вакцина,“ порачува Манасиевска. „Тоа не е прашање на избор, туку на одговорност.“
ИРЕНА СТАВРОВА
