Скопјани и туристите мора да трпат: Во главниот град има три јавни тоалети - нефункционални и руинирани

Добивај вести на Viber

Во држава како Македонија, каде што јавните тоалети се реткост, основната човекова потреба — да се има пристоен и достапен санитарен простор — станува вистински луксуз. Додека светот одамна влезе во ерата на „паметните јавни тоалети“ со автоматско самочистење, сензори за хигиена, еколошки системи и пристапност за сите категории граѓани, кај нас уште се водат расправи за тоа дали и каде воопшто постојат функционални тоалети во јавниот простор.

Недостигот на јавни тоалети во македонските градови, особено во Скопје, не е само прашање на урбан естетски ред, туку огледало на институционалниот однос кон основните јавни услуги и достоинството на граѓанинот.

Додека Токио, Лондон или Копенхаген градат паметни тоалети кои се дезинфицираат сами, го мерат бројот на посетители и се вклучуваат со гласовна команда, во Македонија граѓаните се приморани да „стискаат до дома“ или да бараат услуга во приватни објекти. Тоа отвора поширока дискусија – дали современиот урбан живот може да се нарече модерен, ако недостасуваат најосновните предуслови за хигиена, достоинство и пристапност?

Јавните тоалети претставуваат основна инфраструктурна во секоја градска средина, и нивната важност не може да се потцени поради неколку клучни причини:

Хигиена и јавно здравје

Градовите што нудат лесно достапни и добро одржани јавни тоалети ја подигнуваат санитарната состојба и ја намалуваат можноста за извршување физиолошки потреби на несоодветни места — што може да доведе до инфекции, непријатни мириси и расипување на јавниот простор.

Истражувањата покажуваат дека локалитетите со лоша санитарна инфраструктура имаат и поголеми ризици од контаминација, особено при висок приод на луѓе.

Пристапност и инклузија

Јавни тоалети значи дека сите граѓани — вклучително деца, лица со посебни потреби, туристи — имаат пристап до услуга што им е потребна без да мора да влезат во кафулиња или приватни објекти, или да се срамат и да попречуваат јавен простор. Ова го зголемува квалитетот на урбаниот живот и ги потврдува врските меѓу инфраструктурата и човековите права.

Туризам и урбана атрактивност

За градови што се дестинации за туристи, недостигот од јавни тоалети може да остави негативен впечаток. Градовите со функцинална јавна санитарна инфраструктура се восприемаат како поуредени и посоодветни за престој, шетање и разгледување — што влијае и врз економскиот потенцијал.

Урбана навигација и удобност

Јавните тоалети делуваат како елемент на урбаната услуга — исто како клупите, корпите за отпад или јавниот транспорт. Тие овозможуваат долготрајно и пристојно присуство во јавниот простор – шетање, рекреација, престојување. Нивниот недостаток често значи ограничување на тоа како граѓаните и посетителите го користат градот.

Во светот, актуелната свест за овие прашања се зголемува — на пример, World Toilet Day (19 ноември) се одбележува како ден посветен на јавната санитарна инфраструктура.

Каква е моменталната состојба на јавните тоалети во Скопје

Кога го гледаме главниот град на Македонија, можеме да изнесеме следни сознанија:

* Податоците од повеќе новинарски извори покажуваат дека градот има само три јавни тоалети под управата на градот — две во Градски парк и една под мостот Мост Гоце Делчев.

* Ваквата бројка е екстремно ниска за град со население од околу 500-600 илјади жители, со дополнителни дневни посетители и туристи.

* Квалитетот и одржувањето се значаен проблем: во некои случаи, тоалетите се со децении нефункционални или се одложени за реновација.

* На пример, еден извор наведува дека тоалетите под мостот „Гоце Делчев“ се чистат само двапати неделно — што се смета за недоволно за урбана локација.

* Градските власти известуваат дека надлежноста за јавните тоалети е делумно распоредена: иако градот има три, другите јавни тоалети треба да бидат во надлежност на општините, што понекогаш води кон неусогласеност или недостаток на акција.

Предизвици што се издвојуваат

Недостиг на капацитет и покриеност – локациите се лимитирани, што значи дека многу јавни простори и туристички зони немаат лесен пристап до јавен тоалет.

Хигиена и одржување – кога постојат, нивната состојба често не ги исполнува стандардите за удобност и чистота што се очекуваат во модерна урбана средина.

Јасна стратегија и инвестиција – иако постојат најави и ветувања за изградба или реновирање на јавни тоалети, реализацијата се чини бавна и непостојана.

Интеграција со урбано планирање – јавните тоалети треба да бидат вклучени во целосниот концепт на урбаниот простор (плоштади, паркови, пешачки зони) и лесно достапни, што во Скопје не е доволно случај.

Ситуацијата во Скопје ја покажува парадоксалната состојба: како главен град, со значителен број на жители и туристи, градот ја има минималната инфраструктура за јавни санитарии – само три јавни тоалети под непосредна контрола на градот, со сериозни недостатоци во одржување.