Живот на село за само 1 евро: Може ли италијанскиот и грчкиот концепт да ги оживеат македонските села?
Мерките за продажба на имот по симболична цена – најчесто едно евро – во последната деценија добија огромна популарност во одредени делови од Италија и Грција. Овие програми главно се однесуваат на напуштени недвижности во рурални средини, каде што старото население се иселило, а куќите со години пропаѓаат. Во суштина, мерката не е само комерцијална; таа претставува стратегија за демографско оживување, развој на руралниот туризам и обновување на културно-архитектонското наследство.
Италијанскиот модел – успех заснован на јасни правила
Најпознатите проекти се во Пуља и Самбука, каде што локалните власти продаваат куќи за 1 евро, но со јасни обврски:
* инвестирање 15.000–25.000 € во реновирање,
* депозит од 5.000 € што се враќа по завршување на обновата,
* реновирањето мора да биде завршено во определен рок.
Ваквата поставеност осигурува дека куќите не се купуваат од несериозни луѓе, туку од луѓе кои навистина сакаат да вложат, да живеат, да отворат мал бизнис или да развиваат локален туризам. Италија успеа да ги привлече младите, да спречи исчезнување на селата и да креира нови работни места – резултат кој не е постигнат преку ноќ, но кој покажува јасна насока на ревитализација.
Грчкиот модел – стимули за населување на изолирани острови
Грција го користи другиот пристап: стимул, а не симболична продажба. На островот Антикитера, државата нуди:
* 500 € месечна поддршка во период од 3 години,
* куќа и земја за користење,
* приоритет за оние што ќе отворат локален бизнис или ќе работат професии кои се дефицитарни на островот.
Причините се демографски и економски – островот е изолиран, лишен од туристички интерес и со постојан пад на бројот на жители. Со оваа политика, Грција се обидува да создаде нова динамика на раст и да го врати животот таму каде што е речиси исчезнат.
Што може да направи Македонија?
Македонија нема море како Италија и Грција, но има 205 ненаселени села (според пописот од 2021). Многу од нив се во живописни региони, со огромен потенцијал за рурален туризам, еколошко живеење и земјоделски бизниси. Напуштените куќи се дел од историјата, но и од проблемот – пропаѓаат поради немање жители, средства или интерес.
Од друга страна, последните години се забележува тренд: млади брачни парови, семејства и индивидуалци кои бегаат од градската „џунгла“ и ја избираат селската тишина. Ова отвора нова можност.
Предлог: Македонски модел за оживување на руралните средини
Македонија би можела да развие хибриден модел, инспириран од Италија и Грција, но адаптиран на нашата економска реалност:
1. Програма „Куќа за 1 евро“ со обврска за реновирање
* Куќите во напуштените села да се продаваат по симболична цена (1 € или 1.000 денари).
* Купувачите да вложат минимум 10.000–20.000 € во реновирање во рок од 3 години.
* Да се постави услов дека куќата мора да се користи за живеење или за развој на локален туристички бизнис (агротуризам, етно домување, мало сместување, локален занает).
2. Државни субвенции за обновување
* 30–40% кофинансирање за реконструкција (особено за млади под 35 години).
* Субвенции за енергетска ефикасност, топлинска изолација и обновливи извори на енергија.
3. Промоција на рурален туризам и занаетчиски бизниси
* Даночни олеснувања за првите 5 години.
* Поддршка за микро-бизниси: производство на органска храна, мед, вино, занаети, еко-туризам, планинарски активности.
4. Стратегија за инфраструктура
Ниеден инвеститор нема да дојде ако селото ако нема пат, интернет, амбуланта или основна продавница. Потребно е:
* минимална инфраструктура (асфалтни патишта, интернет, електрика),
* партнерства со општините за развој на заеднички туристички производи.
Реални придобивки за државата
Доколку ваквата мерка се примени, Македонија може да добие:
* оживување на 200+ ненаселени села,
* нови туристички дестинации,
* намалување на миграцијата од државата,
* привлекување странски купувачи и дијаспората,
* заштита и обновување на старото архитектонско наследство.
Ова не е само економска политика – туку долгорочна визија за рамномерен развој, оживување на руралните региони и враќање на животот во местата кои со години се на работ на исчезнување.
РЖМ - Г.Д.Г
