Белиот стап во сенка на игноранција: Ден за свест, но и за горчлива реалност

Добивај вести на Viber

На 15 октомври светот го одбележува Меѓународниот ден на белиот стап — симболот на независноста, достоинството и правото на движење на слепите и слабовидите лица. Овој ден не е само потсетник на предизвиците со кои секојдневно се соочуваат лицата со оштетен вид, туку и повик за поголема вклученост, достапност и еднакви можности во сите сфери на општеството.

Во Северна Македонија, како и насекаде во светот, оваа дата е повод за да се подигне свеста за потребите на слепите лица, но и да се согледа реалноста — дали институциите, јавниот простор и технологијата се навистина достапни за сите?

Дел од главни проблеми со кои се соочуваат слепите и слабовидните лица се оние кои постојано се повторуваат и малку погласно се зборува за нив, токму на овој ден.

*Слепите лица се често меѓу ранливите групи - немаат еднакви шанси за вработување, се соочуваат со тешкотии во добивање услуги, пристап до образованието и здравството.

*Достапност на информации и технологии - Проблеми со пристап до печатени материјали, учебници, книги; недостиг на алатки на мајчин јазик; бариери при користење дигитални сервиси. Проектот „Кико“ (аудио читач) е еден обид да се надмине дел од овие бариери.

*Пречки во инфраструктурата и мобилноста - Лицата со оштетен вид се соочуваат со нефункционални или небезбедни услови во урбаните средини (тротоари, пречки, неприспособени јавни места), транспорт и движење.

*Правна рамка и поддршка - И покрај законите за права на лицата со попреченост, постојат празнини во имплементацијата, мониторингот и практична достапност. Недостаток на целосна поддршка како лична асистенција, социјална заштита, адаптација на услуги според потребите.

Белиот стап е алатка за мобилност што дава независност со тоа што им овозможува на слепите и лицата со оштетен вид безбедно да се движат сами. Освен што им овозможува на лицата со оштетен вид безбедно да се движат, белиот стап (понекогаш со црвен врв или ознака) е индикација за оние во близина дека на лицето можеби му е потребен дополнителен простор и соодветна грижа.

Денот за безбедност на белиот стап е тука за да се подигне свеста за присуството на белите стапови, што тие значат и како луѓето можат да научат повеќе и да бидат од помош во врска со оштетениот вид.

Брајовото писмо е азбуката на слепите лица, составен од систем на точки — тоа е алатка за рамноправност, писменост и пристап до светот на знаењето за милиони слепи луѓе ширум светот. Развиено е во 19 век од младиот француски иноватор Луј Брај, ова писмо овозможи лицата со оштетен вид првпат да читаат, пишуваат и учат самостојно, отворајќи им врати кон образование, култура и професии кои дотогаш биле недостапни.

* „Braille“ е тактилен систем на пишување и читање наменет за лица со целосен (или значаен) недостаток на вид.

* Се состои од комбинации на издигнати точки („dots“) организирани во ќелии. Секоја ќелија има 6 позиции — две колони по три реда.

* Во рамките на таа структура можат да се формираат до 63 различни комбинации (букви, бројки, пунктуација, специјални символи) + една комбинација која е празна или дел од ознаки.

Како и кога е настанато Брајовото писмо

Создавател е Луј Брај, роден е 4 јануари 1809, во Ку­вреј, Франција. На 3‑годишна возраст доживеал несреќа со алатка (awl) во работилницата на својот татко, што резултирало со повреда на едното око, а инфекцијата подоцна се проширила, што довело до целосна слепота.

Кога Брај бил дете, добил стипендија и се запишал во Институтот за слепи во Париз. Во училиштето се користеле книги со испечатени – букви релјефно поставени на хартија – но процесот бил бавен и неефикасен за читање.

Системот на Брај не бил веднаш прифатен во сите слепи школи. Било отпор поради различни причини (на пример, некои директори или учители преферирале други методи, или имало предрасуди). Со текот на времето, и особено во втората половина на 19‑ти и почетокот на 20‑ти век, системот се проширил на меѓународно ниво. За англиското говорно подрачје бил усвоен унифициран англиски Брај во 1932 година.

Системот е лесен за читање со прсти; секоја ќелија (со 6 точки) може да се опфати со врвот на еден прст, што дозволува брзо читање. Поддржува не само текст (букви, бројки, пунктуација), туку и музика, математика, и други специјализирани симболи. Брајовото писмо е адаптирано на речиси сите главни светски јазици, со прилагодувања за фонетските и морфолошки карактеристики на секој јазик.