7200 семејства во Македонија под ризик да станат бездомници: Овој тип на станбени кредити освен на улица, граѓаните можат да ги остават и без приходи

Добивај вести на Viber

Кога се носи одлука меѓу земање станбен кредит и живеење под кирија, не станува збор само за финансии, туку и за сигурност, слобода и ризици што можат да се појават одеднаш. 

Во Македонија, законодавството и праксата покажуваат дека кредити со хипотека и меница но со строги правила – што може да доведе до драстични последици поради само неколку неплатени рати. 

Еве детална анализа зошто плаќањето кирија може да биде подобра „инвестиција“ отколку станбен кредит.

Законска рамка и услови

Во Македонија, станбените кредити речиси секогаш се обезбедуваат со хипотека на недвижниот имот. Тоа значи дека купецот, кога ги потпишува договорот за кредит, испорачува гарантна сигурност – својот стан или куќа – како залог на банката.

Покрај тоа, многу банки бараат меница со извршна клаузула, што овозможува банка без судска постапка да побара плаќање од кредитобарателот доколку не се исполнат обврските, користејќи се со заложен имот или други лични средства.

Ризик од активирање на хипотека

Постојат сведоштва, иако не секогаш јавно објавени случаи, дека некои банки можат да активираат хипотека и да започнат присилна наплата по само две неплатени рати. Тоа значи: ако заостанете со две месечни рати, банката може да го прогласи кредитот за неисполнет и да започне постапка за преземање на вашиот имот.

Законите за облигациони односи и за хипотекарни кредити ја дозволуваат оваа опција кога кредитобарателот не ги исполнил обврските од договорот. Стопанските и финансиските регулативи (како оние кои ги надгледува Народна банка на РСМ) наведуваат дека нефункционалните кредити значително влијаат на системот, па банките се мотивирани да преземат брзи мерки за заштита на своите права. 

Недостатоци на станбениот кредит

Долгорочна обврска, често 20–30 години, со фиксна или варијабилна каматна стапка, административни трошоци, проценка на недвижен имот, хипотека, меници.

Високи трошоци кога заостануваш, вклучувајќи казнени или затезни камати, дополнителни надоместоци, можност од извршување.

Лишување од слобода – имотот е ставен под хипотека, што значи дека не можете слободно со него да располагате додека кредитот е активен.

Предности на киријата

Флексибилност и договор: Киријата овозможува да се преговара – ако имате финансиски проблем, со сопственикот може да договорите одложување или делумна исплата.

Минимален ризик по имотот: Нема хипотека што може да се активира; немате меница што дава право на банка да преземе средства; вашиот избор на живеење е подеднакво заштиен.

Повеќе опции за мобилност: Со кирија може полесно да се преместите, да го менувате местото на живеење, да се прилагодите ако работата или семејните потреби се сменат.

Статистички податоци

Според последните извештаи на Народна банка, стапката на нефункционални кредити кај домаќинствата се движи над 6.1%, што значи дека речиси една од секоја 16–17 домаќинства со кредити има потешкотии во отплатата. 

Состојбата се влошува кога правилата за стекнување нефункционален статус се строгите: и малите заостанати обврски можат да го поттикнат банкирането на „нефункционален“ кредити, што ја зголемува веројатноста од активирање на заложбата. 

Има податок дека околу 120.000 станови во Македонија се под хипотека, половина од нив во Скопје. Тоа значи дека бројот на луѓе кои имаат ризик да го изгубат својот имот ако не исплатат рати е значаен. 

Парадоксот на „вложуваш во свое“

Живеењето под кирија не значи „му плаќаш на друг“ – тоа е избор за финансиска сигурност, стабилност и поголема слобода. Кредитот може да биде добра опција ако имате стабилни приходи, јасен план за отплата и капацитет да се справите со неочекуваните ситуации. Но ризикот со хипотека и меница, особено во услови на финансиска несигурност, е реален – заостанати две рати можат да значат загуба на сѐ.