МАКЕДОНСКИ ПИПЕРКИ СО ПЕСТИЦИДИ БЕА ОТКРИЕНИ ВО ХРВАТСКА: Kупувајте внимателно, не тргувајте со здравјето
Се случувало за зеленчук од Македонија во странска земја, најчесто во Хрватска да се испостави дека содржи опасни пестициди и таков случај имаше месецов, но агрономите велат дека како потрошувачи визуелно не можеме да препознаеме дали храната е прскана премногу и со опасни хемикалии. Се работи за мали трагови, кои не се видливи со голо око и само лабораториски може да се потврди нивното присуство.
Дали има пестициди во одредени намирници може да се утврди само со анализи. До одредена мера може да помогне доброто измивање на храната пред консумирање или лупење на горниот слој кај некои производи. Од Здружение на граѓани „Ековита“ од Неготино велат дека добрата земјоделска пракса е најдобро решение, односно правилна употреба на пестицидите и да не се случува денеска зеленукот да го прскаат, а веќе следниот ден да го продаваат.
„Клучното: остатоците од пестициди во храна се во микрограмски трагови и не се препознаваат по мирис, вкус или изглед. Сигурна потврда дава само лабораториска анализа според ЕУ-методологии. Хрватските власти повлекоа од пазар црвени пиперки со потекло од Македонија поради метомил – карбаматен инсектицид што не е одобрен за употреба во ЕУ. Според објавите кои се повикуваат на европскиот систем RASFF, во примероци биле измерени 0,049 mg/kg метомил (над вообичаената ЕУ-граница од 0,01 mg/kg). Метомил е активна материја што ЕУ ја укина; поголемиот дел од MRL вредностите се спуштени на границата на детекција (типично 0,01 mg/kg; 0,02–0,05 mg/kg каде аналитиката не може пониско). Пратки над овие лимити се некомпатибилни и се повлекуваат. Контроли на пестицидни остатоци се рутински во ЕУ, со годишни извештаи на ЕФСА (EFSA) за трендови и ризици – генералната проценка е дека ризикот за потрошувачите во ЕУ е низок, но поединечни пратки што не ги исполнуваат правилата се санкционираат и се повлекуваат. Нема доверливи визуелни, мирисни или вкусови индикатори за резидуи. Наодите се на ниво делови-на-милијардa (μg/kg) и бараат лабораториска опрема“, изјави дипломиран инженер биолог Сашко Тодоров, од Здружение на граѓани „Ековита“ од Неготино.
Сепак, за граѓаните има неколку совети што можат да ги практикуваат.
„Иако не е можно да „дијагностицираме“, можеме да ја намалиме изложеноста: Миење под тековна вода со механичко триење; отстранување оштетени делови. Лупење (кај производи каде што е можно) или отстранување на надворешни листови кај лиснат зеленчук – ова најмногу ги намалува површинските остатоци, но не ги елиминира резидуите што навлегле во пушпата. Разновидна исхрана и избор на доверливи локални производители со јасна примена на Добра земјоделска пракса, со која се евидентираат сите агротехнички мерки во производството“, рече Тодоров.
Тој вели дека е потребно итно повлекување на пратката од пазарот и засилени контроли за следни увози од истиот извор.
„Репутациски удар и можни финансиски загуби (враќање на роба, доцнења, уништување пратката). Како да не се повторува истото? За институциите: воведување на GAP/GlobalG.A.P., целосна хармонизација со ЕУ-регулативата и строг надзор на терен (вкл. отстранување залихи од неовластени препарати). „Test-before-export“: задолжителни лабораториски анализи за ризични култури пред извоз. (Практика што во ЕУ значајно го намалува ризикот од несоодветни пратки.) За производителите/кооперативите: Воведување на добра земјоделска пракса, стандард за примарно земјоделско производство: со кој се врши евиденција и анализа на сите агротехнички мерки во примарното земјоделско производство, строго почитување PHI (pre-harvest interval), употреба само на регистрирани пестициди, датум на последен третман и почитување на каренцата на пестицидот, следливост на целокупниот процес на производството (Ова ја олеснува самоконтролата и ја враќа довербата кај купувачите.) IPM (интегрирано управување со штетници) и биоконтрола наместо „брзи“ карбамати; обуки за дозирање и време на примена и надзор на стучно лице. Fact-box: Метомил (methomyl) Класа: карбаматен инсектицид, инхибитор на холинестераза; висока акутна токсичност. Статус во ЕУ: неодобрен; MRL-и спуштени на граница на детекција (најчесто 0,01 mg/kg). Заклучок: воведувањето на Добра земјоделска пракса не e само обврска на земјоделците за производство на квалитетен и безбеден производ, но и единствениот пат за стабилен извоз и доверба во македонските производи“, додава Тодоров.
Од македонските ниви, 15.000 килограми црвени пиперки со високо ниво на пестицидот метомил стигнале на хрватскиот пазар. Европскиот систем за безбедност на храната објави дека пиперките се повлечени. Хрватските власти по четврти пат годинава открија високо ниво на пестицид во македонски зеленчук. Последната ваква пратка до тамошниот пазар е испратена минатиот месец. Пестицидот во поголеми количини може да ги оштети бубезите, црниот дроб и да нанесе сериозни штети на здравјето на луѓето.
Сања Атанасовска
