Она што кај нас е невоспитаност, во светската јавност е медицинска состојба која се третира: Свеста за дефицит на внимание во Македонија е поразителна
Една од најистражуваните невроразвојни состојби, ADHD (дефицит на внимание и хиперактивност), денес се препознава и кај деца и кај возрасни.
Метa-аналитичка синтеза на 588 студии со над 3,2 милиони учесници ја проценува глобалната распространетост кај деца и адолесценти на околу 8% (95% CI: 6–10%), со повисока зачестеност кај момчиња од девојчиња.
Кај возрасни, повеќегодишните Светски анкети за ментално здравје на СЗО (WMHS) проценуваат „перзистентен“ ADHD на ~2,8%, а понова мета-анализа дава збирна проценка околу 3,1%. Овие бројки укажуваат дека ADHD е честа состојба во глобални рамки, со варијации по земји, методологија и дијагностички критериуми.
Иако симптомите (невнимание, импулсивност, хиперактивност) можат значајно да влијаат врз учење и работа, третманот денес е структуриран и базиран на докази: психоедукација и когнитивно-поведенски пристапи, приспособувања во училиште/работа и, каде што е соодветно, медикаментозна терапија.
СЗО во програмата mhGAP ги сумира фармаколошките и нефaрмаколошките интервенции и истакнува дека раното препознавање и континуираната поддршка ја подобруваат функционалноста и квалитетот на живот.
Во јавниот простор, повеќе познати личности отворено зборуваа за сопственото искуство. Нивните приказни покажуваат дека ADHD не е пречка за врвни резултати ако постои соодветна стратегија за справување, рутина и поддршка.
Познати личности кои јавно зборувале за ADHD
• Мајкл Фелпс – Најтрофејниот олимписки пливач е дијагностициран со ADHD како дете; често објаснува дека пливањето му помогнало да ја насочи енергијата и вниманието. Јавно зборуваше за искуството во кампања на Child Mind Institute и во медиумски интервјуа.
• Адам Ливајн (Maroon 5) – Дијагностициран како тинејџер, подоцна стана заштитно лице на кампањата „Own It/Own Your ADHD“, охрабрувајќи ги возрасните кои мислат дека „го прераснале“ ADHD да се преоценат и да побараат грижа.
• Дејвид Нилеман (основач на JetBlue) – Отворено говори за својата дијагноза и за тоа како креативноста и „размислувањето надвор од кутијата“ поврзани со ADHD му помогнале во претприемништвото.
• Џастин Тимберлејк – Во интервју во 2008 г. изјави дека има „OCD помешано со ADD (ADHD)“, што ретко го коментира јавно, но останува документран цитат од тој разговор.
ADHD е распространета и често перзистира во зрелоста. Најдобри резултати се постигнуваат со комбинација од информираност, професионална дијагноза и индивидуализиран третман/поддршка, што го потврдуваат и искуствата на горенаведените личности – пример дека состојбата може да се менаџира без да го сопре талентот и постигнувањата.
Состојба во Македонија
Во Македонија, пак, состојбата сè уште не е доволно препознаена како медицински проблем. Во културниот контекст често се третира како непослушност или невоспитаност на детето, а не како дијагноза која бара стручен пристап.
Јавната свест за ADHD е ниска, поради што во земјата не постојат официјални статистички податоци за бројот на лица со овој синдром.
Недостигот на информации и свесност доведува до тоа многу деца и возрасни да останат недијагностицирани и без соодветен медицински третман, иако освен социјалните фактори, неопходна е и стручна медицинска интервенција.
