Еве што вдишуваме: Воздухот е отров со задоцнето дејство, со смена на годишните времиња се менуваат само изворите на загадувањето!

Добивај вести на Viber

  Загадувањето на воздухот одамна е едно од најболни прашања за граѓаните во Македонија. Секојдневието ни покажува дека зимата носи густ смог и алармантни бројки, додека летото делува како период на „оддишка“. 

  Но дали навистина е така? Истражувањата на Европската агенција за животна средина, Светската банка и други меѓународни извори откриваат дека загадувањето не исчезнува со промената на сезоната, туку само ги менува своите извори и интензитет.

 Ова отвора едно важно прашање – како да се справиме со загадениот воздух ако неговото лице е различно во секое годишно време?

Зимата – најтешката сезона за дишење

  Во Македонија, загадувањето на воздухот најчесто достигнува алармантни нивоа во зимските месеци. Според анализите на Европската агенција за животна средина, во периодот ноември–февруари редовно се надминуваат европските стандарди за ПМ10 и ПМ2.5 честички. 

  Причината е двојна: од една страна, голем дел од домаќинствата сè уште користат дрва и биомаса за греење, а од друга, честата појава на температурна инверзија во градските котлини го „заклучува“ загадениот воздух во ниските слоеви на атмосферата. 

  На овој начин, штетните честички не се растураат, туку се таложат денови и недели.

  Светската банка во своите извештаи посочува дека токму овој период носи најголем здравствен ризик за населението, со зголемена појава на респираторни заболувања и предвремени смртни случаи.

Летото – помалку печки, повеќе прашина и сообраќај

  Со доаѓањето на топлото време ситуацијата се менува. Печките се гасат, а нивото на загадување значително опаѓа. Но тоа не значи дека воздухот станува сосема чист.

  Според истражувањата поддржани од EU4Green, во летните месеци на прво место како извор на загадување се јавува интензивниот сообраќај, особено во урбаните центри.

  Дополнително, прашината од градилишта и необработени површини, како и отвореното горење отпад, ја одржуваат загаденоста присутна. Експертската анализа на професорката Афродита Зенделска укажува дека постои јасна сезонска смена на изворите – биомаса и дрва во зима, сообраќај и прашина во лето – што значи дека проблемот никогаш не исчезнува, туку само ја менува својата форма.

Пролет и есен – транзициски периоди

  Во пролет и есен, квалитетот на воздухот е во просек подобар отколку во зима, но постојат и исклучоци. Пролетта носи повремени високи нивоа на прашина, често и од Сахара, што значително го влошува индексот на квалитет на воздухот. 

  Есента, пак, е вовед во новата грејна сезона. Во септември и октомври концентрациите сè уште се релативно ниски, но веќе со првите студени ноќи, кога домаќинствата почнуваат со огрев, бројките нагло растат.

Докази од медиумите и јавноста

  Интересно е што академските студии ја потврдуваат сезонската корелација не само преку мерења, туку и преку медиумските содржини. Едно истражување што ги споредува медиумските извештаи со нивоата на ПМ10 честички во период од десет години покажало дека негативните написи и алармантните наслови речиси секогаш се зголемуваат во зимските месеци. 

  Ова укажува дека загадувањето не е само научно измерена категорија, туку и општествено препознаена реалност. Јавниот притисок, протестите и активизмот секогаш кулминираат во јануари и февруари, кога бројките се најцрни.

Што значи тоа за политиките?

  Анализата јасно покажува дека решението мора да биде сезонски приспособено. Во зима, клучот е да се помогне на домаќинствата да преминат на почисти форми на греење, да се подобри изолацијата на домовите и да се воведат ограничувања за најзагадувачките горива. 

  Истовремено, треба да се воспостават итни протоколи за денови со температурна инверзија, кога загадувањето достигнува екстремни вредности. Во лето, пак, фокусот мора да биде на контрола на сообраќајот, почеста дезинфекција и чистење на улиците за намалување на прашината, како и строги забрани за отворено горење отпад.