Газиме по гробови на нашите предци, уништуваме историја и не знаеме што сѐ имаме во Македонија: Зошто скопското село Варвара е толку значајно?!
Варвара е историско, но иселено село во Општина Сопиште, во близина на Скопје, кое според пописот од 2002 година нема жители.
Сместено е на левиот брег на Маркова Река, во алувијална рамнина и подножјето на планината Китка, на патот од Драчево кон Марковиот Манастир и езерото Козјак. Во околината се наоѓаат селата Маркова Сушица и Добри Дол. Иако е напуштено, во селото постојат многу викенд-куќи, кои ги користат жители од Скопје за одмор и рекреација.
Голем дел од земјиштето во ова скопско село е плодна обработлива почва, па покрај патот забележливи се насади од разни култури и бавчи во кои се одгледува сезонско овошје и зеленчук.
Зад површината се крие длабок и неистражен слој на историјата
Голем дел од научната фела верува дека ова место крие многу тајни, особено оние кои се врзани за нашето потекло и историја. Нема место каде ќе копнеш, а да не најдеш нешто што врзува со историјата. Сепак научниците и археолозите, во голем дел ги раководат самостојно истражувањата и не можат да постигнат да ги исцрпат сите можности на местото.
За поголемо и поопфатно истражување потребен е поголем тим и секако поддршка од здруженијата, надлежните институции и Министерство за култура.
Во Варвара најдена некропола од рано железен период и Римско време
Археологот Киро Ристов, работеше на својата лонгитудинална студија за Варвара долги години, а резултатите од својата научно-истражувачка работа ги пренесе во книгата (стручна литература) која го носи називот „Варвара - некропола од железно време и римскиот период“ . Книгата е издадена во 2022 година и со тоа истражувањето на гробниците кои се најдени во ова место е затворено.
Денеска кога минувате низ селото, нема ниту еден траг, ни обележје дека во не така далеко минато, туку биле вршени важни археолошки ископувања и најдена гробница која датира од рано железно време со културни примеси на римскиот период.
Зошто не постои никакво обележје на местото каде што е најдена некрополата, го прашавме Киро Ристов, археолог и истражувач, раководител на истражувањето кое се вршеше на територијата на Варвара.
Тој ни објасни дека неговото истражување завршило со објавување на книгата. Во иднина може се вршат истражувања на самата некрополата во Варвара каде има уште неоткриени „тајни“, но засега ниту од мештаните, ниту во рамките на археолошката заедница не се забележани истражувачки дејства на овој терен.
-Не се сите аспекти од некрополата испитани. Јас и во книгата посочувам дека само еден дел, еден сегмент е истражен од некрополата и дека таму веќе на почетокот од некрополата почнуваат градежни офанзиви кои го оневозможуваат понатамошното истражување, вели Киро Ристов за „Женски магазин“.
Тој вели дека во оваа некропола откриени се само 72 гроба, додека неговата проценка е дека на територијата на Варвара се наоѓаат помеѓу 300-400 гроба. Голема пречка во истражувањето е и тоа што, некрополата се наоѓа на приватен имот на поединци. Станува збор за земјоделско - обработливо земјиште, кое секоја година се обработува и за да се вршат било какви активности потребно е да се побара посебна дозвола од имателите на земјиштето.
Ристов имал среќа да му се обрати човек кој ја поседувал парцелата на која се пронајдени гробови. Со тек на време утврдиле дека теренот има многу поголемо пространство и е податлив за истражување. Дел од предметите кој овој освестен човек ги зачувал кај себе ги предал на научникот, а се зачувани во Музејот на Град Скопје. Но, самиот Ристов вели дека ова е вистинска реткост и среќа што наишол на освестен човек, на кој и му се заблагодарил во книгата. Се претпоставува дека голем број на археолошки остатоци и важни материјални белези се изгубени и исфлени бидејќи луѓето ги наоѓаат, не им ја знаат вистинската вредност и значење и ги фрлаат или уништуваат.
Дополнителен терет се природните појави кои исто така оставаат последици по распаѓањето на предметите.
Потребен е поголем ангажман на државата во очувување на историското наследство
Потребно е поголемо вклучување на институциите на државата во заштита и зачувување на спомениците, но и местата каде се реферира постоење на историски значајни предмети. Што се однесува до археолошките ископувања, досегашна пракса е, обележје да се става само на поголемите археолошки локалитети, оние помалите (но не помалку значајните) се оставени буквално да пропаѓаат.
Ова не е судбината само на археолошките ископувалишта, туку и на голем број споменици. Само со повик на здруженијата и новинарите „Аквадуктот“ во Скопје беше забележан како важно место кое треба да се штити од вандализам. Но ни тоа не беше доволно да се направат конкретни и ефикасни чекори во зачувување на културното наследство.
По сѐ изгледа прашањето за идентитетот, не е само борба со „надворешните ветерници“ кои го негираат и потеклото и обележјето на македонската специфичност, односот кон сопствената култура и идентитет, исто така покажува дека како држава сериозно затајуваме во поглед на самовредувањето.
Магдалена Стојмановиќ - Константинов
