Овој македонски град му беше омилен на Тито: Еве зошто маршалот ја донел одлуката во град каде што немало услови, да се произведуваат порцелански садови за цела Југославија
Велес, град со богата индустриска и културна историја, во времето на поранешна Југославија беше познат како Титов Велес, име што не го доби случајно.
Граѓаните со гордост се сеќаваат дека токму Јосип Броз Тито имал посебна наклонетост кон Велес, сметајќи го за град со уникатна енергија и исклучителни луѓе.
Тито и Велес – град на вредни луѓе и индустриски дух
Во 1974 година, Тито го посетил Титов Велес, што за граѓаните претставувало настан од историско значење. Се вели дека токму за време на таа посета, шетајќи низ градот и разговарајќи со луѓето, Тито ја согледал вистинската стратегиска положба на Велес – град поставен во срцето на Македонија, со железничка и патна врска што го поврзува целиот регион. Неговата визија била јасна: Велес може да стане индустриски центар со силна економска основа.
Таа негова проценка се покажала точна. Во наредните години градот бележел голем подем – се граделе фабрики, се отворале нови работни места, а Велес станал симбол на труд, просперитет и социјалистичка енергија. Не случајно токму тој добил чест да го носи името на Тито – како признание за градот кој го отелотвори духот на напредокот.
Југопорцеланка – гордоста на Титов Велес
Еден од најголемите индустриски проекти што го обележале овој период е фабриката за порцелански производи „Југопорцеланка“, подоцна преименувана во „Борис Кидрич“. Приказната за нејзиното настанување е пример за тоа како страста на луѓето може да создаде индустрија.
Велешани, познати по својата креативност и занаетчиски дух, уште пред постоењето на фабриката рачно изработувале садови од глина и керамика. Иако материјалните услови биле ограничени, нивниот ентузијазам бил толку силен што југословенската власт решила токму во Велес да ја изгради најголемата фабрика за порцелан во тогашна Југославија.
„Југопорцеланка“ брзо станала симбол на квалитет, традиција и дизајн. Нејзините производи – чаши, чинии, сервиси и декоративни парчиња – се најдоа во речиси секое домаќинство низ земјата. Дизајнерите на фабриката биле повеќепати наградувани на саеми и изложби низ поранешната федерација, а брендот Велес се поврзувал со естетика, издржливост и рачна прецизност.
Покрај економското значење, фабриката била и културен симбол на градот – место каде што уметноста се спојувала со индустријата, а порцеланот станувал сведоштво за талентот и работливоста на велешани.
Изложбата „Порцеланови луѓе“ – сеќавање на еден златен период
Денес, неколку децении подоцна, приказната за „Југопорцеланка“ оживува повторно преку изложбата „Порцеланови луѓе – Развој на дизајнот во фабриката за порцелан ‘Борис Кидрич’ од Титов Велес 1954–2003“, која се одржа во Ликовниот салон во Велес.
Автори на проектот се Јасминка Намичева, Филип Фидановски, Јасмина Дамјановска и Екатерина Намичева Тодоровска, додека фотографиите ги потпишува Александра Костадиновска.
„Кога го прикажавме документарниот филм за тоа како изгледала Порцеланка пред 80тите години, а како изгледа денеска, работниците од фабриката кои дојдоа на изложбата беа навистина тажни. Тоа беше најтажниот дел од целата изложба“, вели Јасминка Намичева, кустос и организаторка на изложбата.
Покрај архивски фотографии, посетителите ќе можат да видат оригинални порцелански производи, скици и прототипи кои сведочат за развојот на дизајнот, материјалите и технологијата во период од речиси половина век.
Изложбата е повеќе од историски осврт – таа е емоционална приказна за еден град кој живееше со својот труд, за луѓе кои веруваа во напредокот и за време кога секоја чаша, секое парче порцелан носеше потпис на македонска вештина и гордост.
Со оваа поставка, Велес уште еднаш го потврдува своето место како град на традицијата, индустријата и уметноста, град кој Тито навистина го сакал – и кој до денес останува симбол на креативен дух и човечка посветеност.
М.С.К / Фото извор: Машки магазин Архива / Мета
