„Се посврши Сербез Донка“ е песна за првата жена која се омажила за тој што самата го избрала, иако љубовта била забранета
Македонскиот народен фолклор е богат со приказни, песни и преданија што го чуваат духот на времето, а една од највпечатливите меѓу нив е песната „Сербез Донка“ — химна на женската гордост, достоинство и непокор.
Според дел од верувањата на македонскиот народ не постои прецизен историски запис кој ќе потврди дека Донка навистина постоела, низ генерации се пренесува предание дека таа била млада, убава и независна девојка од Велес.
Но сепак, во медиумите се појавија и луѓе кои сведочеа дека песната е инспирирана од вистинска приказна за Донка, која решила да се спротистави на својот татко и да се омажи за својата голема љубов - Миле кој бил кондураџија.
Она што ја издвојувало Донка од другите девојки било нејзиниот „сербез“ карактер — збор што доаѓа од турскиот serbest и значи слободен, независен, непокорен.
Донка, според преданието, одбивала да се мажи само затоа што така ѝ наложува општеството. Ја сакале многу момци, но таа не се потчинила ниту на притисоците на родителите, ниту на правилата на патријархалното општество.
Во некои верзии на преданието се вљубила во момче што не ѝ било дозволено, но наместо да се откаже од љубовта или себе си — Донка останала своја, гордо носејќи го епитетот „сербез“.
„Сербез Донка“ не е само песна — таа е симбол. Преку стиховите, македонскиот народ на едноставен, но длабок начин ѝ оддава почит на жената што се осмелила да каже „не“ кога сите очекувале „да“.
Жената што го избрала достоинството наместо покорот. Таа претставува архетип на женската храброст и слобода во едно длабоко традиционално општество.
